روش های کسب درآمد حوزه فناوری اطلاعات در ایران
مهم ترین مشغله فارغ التحصیلان یا فعالان حوزه فناوری اطلاعات (مهندسین نرم افزار) شغل آینده خود و توانایی کسب درآمد در بازار بی ثباتی مانند بازار های کشور های جهان سوم همچون ایران میباشد. اگر بخواهم خیلی باهاتون رو راست باشم باید بدونید دو روش کلی برای کسب درآمد در رشته ی مهندسی نرم افزار برای مهندس نرم افزار وجود دارد که به شرح ذیل است:
- برنامه نویسی و استخدام در شرکت های مختلف
- راه اندازی یک شرکت بر پایه یک ایده دانش محور
روش اول: برنامه نویسی و استخدام در شرکت های مختلف
خیلی در مورد این روش صحبتی نداریم. اکثر فعالان حوزه نرم افزار و فناوری اطلاعات (مهندس نرم افزار) از روی عدم دانش و مطالعات در حوزه کسب و کار به این سمت سوق داده میشود. دلیل اصلی آن نیز نسبت به روش دوم خیلی سریع تر به ثمر میرسد و قابل استفاده است. همچنین هزینه کمتری نیز دارد.
برای این روش پیشنهاد میشود در هر استانی از ایران قرار دارید، بازار کاری آن شهر (محل اقامت خود را) بررسی و نسبت به نیازمندی های آن شهر، یکی از تکنولوژی های حوزه فناوری اطلاعات را شروع به یادگیری کنید.
مثلاً در شهر شخصی اکثر شرکت های حوزه فناوری اطلاعات، در حوزه امنیت فعالیت دارند بنابراین معقول است که بنانی مربوط به امنیت را فراگیری کنید تا بتوانید در شرکت های مربوطه استخدام شوید.
فقط توجه داشته باشید برای آموزش هرگز به آموزش های فارسی ارائه شده در سایت های داخلی یا شبکه های مجازی بسنده نکنید چرا که معمولاً این آموزش ها از افرادی ارائه میشود که رزومه آن ها مشخص نیست و ممکن است تکنولوژی ای منسوخ شده یا بدون کاربرد برای بازار کار یا حتی ترجمه ای از یک آموزش خارجی را با هزینه ای گزاف به شما ارائه دهند.
بهترین و بروزترین آموزش ها در یوتیوب بدون هیچ هزینه ای در دسترس شماست.
مزایای روش اول
- هزینه کم برای رسیدن به درآمد (صرفاً بدست آوردن علم به یک تکنولوژی مورد نیاز بازار کار)
- حقوق و بیمه و مزایای شرکتی که ثابت و همیشگی هستند
- امنیت شغلی نسبی
معایب روش دوم
- عدم ثبات فعالیت شرکت های خصوصی فعال حوزه نرم افزار در بازار فناوری اطلاعات ایران
- زندگی کارمندی با درآمدی ثابت و امکان رشد و ارتقاء پایین
- کارکردن برای اهداف دیگران
روش دوم: راه اندازی یک شرکت بر پایه یک ایده دانش محور
عمده این مقاله از جی بلاگ بروی روش دوم یعنی راه اندازی یک استارپ آپ شخصی توسط مهندس نرم افزار تمرکز دارد.
قبل از اینکه که برای شما عزیزان توجیه این روش رو شرح بدهم باید بدانین هر شخصی که بنا است به شما در حوزه هر کسب و کاری مشورت دهد خود باید شخثی باشد که صاحب یک کسب و کار موفق باشد (تعریف فرد موفق به صورت دقیق به شخصی گویند که علاوه بر اینکه کاری را که علاقه دارد را انجام میدهد، از آن میتوان کسب درآمد ناحدود داشته باشد. بنابراین بنده ابتدا خودم را خدمت شما دوستان معرفی میکنم. بنده نویسنده این مقاله از وب سایت مدرن اندیشان جی، مدیر عامل این شرکت متولد 1378 جوان ترین مدیر عامل یک شرکت دانش بنیان در اصفهان هستم که رزومه دقیق تر بنده رو میتوانید در اینستاگرام شرکت یا یوتیوب مشاهده فرمایید.
خب با یک مثال روش دوم را برای شما عزیزا توجیه میکنم:
مثال ها در مقابل سوال ها ایجاد شوند. سوال این است چرا من یک برنامه نویس نشوم و کارمند یک شرکت مطمئن نشوم و با ریسک کردن یک استارت آپ را اندازی کن؟
تصور کنید شما میخواهید یک کسب و کار فوق العاده ساده در شهر اصفهان راه اندازی کنید. مثلاً احداث یک سوپر مواد غذایی احداث کنید، محصولات شرکت های مختلف را بفروش برسانید و سود کنید. شغلی فوق العاده محترم برای افراد یک محله و با درآمد خوب میباشد.
حال من سوالی دارم! آیا شما سرمایه اولیه راه اندازی یک سوپر مواد غذایی (هزینه کرایه یا خرید ملک، خرید محصولات اولیه، کارمند و… را دارید؟ (با توجه به اینکه شما یک شخصی هستید که تازه وارد بازار کار جامعه شده اید؟)
قطعاً جفت و جور کردن هزینه های ناشی از احداث این مواد غذایی و راه اندازی این کسب و کار سرسام آور است و شمایی که تازه میخواهید کاری را راه اندزی کنید از پس آن بر نمیایید و باید از طریق شراکت، وام، سرمایه گذاری یا قرض این کسب و کار راه اندازی کنید.
از کجا شروع کنم؟ چطور استارت آپ خود را راه اندازی کنم؟
من مثال های برای افراد فارغ التحصیل و دانشجویان رشته مهندسی نرم افزار است. بنابراین برای این قشر دو راه وجود دارد. در هر کدام از این راه ها شما باید یک شرکت ثبت کنید!
چرا شرکت باید ثبت کنم؟
خیلی رو راست باشم باهاتون، در پروژه های کوچک و بزرگ کارفرما قرارداد های رسمی عقد میکند که طرف مقابل آن باید شرکتی با کد ثبتی باشد نه شخص حقیقی با کد ملی! درضمن با ثبت شرکت شما با انجام پروژه ها یا فروش محصولات خود یک رزومه رسمی پیدا میکنید. وارد صنف میشوید، میتوانید در نمایشگاه های بین المللی شرکت کنید و روی حساب حقوقی شرکت خود وام دریافت کنید. پس بی برو برگشت باید شرکت ثبت کنید.
اما بریم سرغ دو راهی که برای سوال از کجا شروع کنم مطرح میشه:
- ایجاد یک شرکت یا تیم برای انجام خدمات: در این مورد شما میتوانید خدماتی که به آن مسلط هستید را در قالب یک شرکت ارائه کنید. مثلاً شما برنامه نویسی وی را مسلط هستید، بجای کار کردن به صورت یک کارمند میتوانید خود مدیر عامل شرکت خود باشید و این خدمات را ارائه کنید. (در این روش میشه گفت شما یک مورد ارتقاء یافته از روش اول «اما در رشته مهندسی نرم افزار» هستید)
- ایجاد یک شرکت برای بثمر رساندن یک ایده: در این مورد شما میتوانید ایده خود را بثمر برسانید و درآمد خود را محدود به مکان یا زمان خاصی نکنید. از اینجا به بعد بحث ما بروی این مورد میباشد.
چطور ثبت شرکت کنم؟
فرآیند ثبت شرکت فرآیندی زمانبر میباشد که پیشنهاد میشود خودتان برای ثبت به اداره ثبت مراجعه نکنید. وکلا با دریافت هزینه ای معقول این ثبت را برای شما در هر مرکز استانی که باشید انجام میدهد. برای شرکت های با مسولیت محدود حدود یک ماه و شرکت های سهامی خاص حدود دو ماه زمان لازم است.
چه ایده ای انتخاب کنم؟ ایده خوب چه ویژگی های دارد؟
ممکنه شما چون جوان و تازه نفس هستید در بازار کار، ایده های فوق العاده زیبا و جالبی در حوزه فناوری اطلاعات داشته باشید. که جای تحسین و تبریک دارد. اما یک نکته خیلی مهم برای ارائه یک متن تحت عنوان ایده وجود دارد:
- آیا هزینه راه اندازی ایده را دارم؟ اگر جواب خیر است آیا فراهم کردن هزینه ممکنه است؟
- آیا ایده من متناسب با فرهنگ جامعه هست؟ اگر نه آیا امکان فرهنگسازی وجود دارد؟
- آیا علم به راه اندازی آن ایده را دارم؟ اگر نه آیا امکان دستیابی به آن وجود دارد؟
اگر توانستید سوالات فوق را (همه سوالات را) جواب دهید، ایده شما خوب است و اگر مسیر را دست پیش بروید قابل پیاده سازی است!
به شما تبریک میگم تا الآن شما آموختید یک ایده خوب با سوالاتی وجود می آید. احتمال دارد اگر ایده ای در سر داشتید با این سوالات در لیست ایده های خوب قرار نگیرد اما عیبی ندارد. قطعاً شما که قوه ی تخیل قوی برای ایده پردازی داشته اید توانایی ایجاد ایده هایی متناسب با سوالات فوق را دارید.
البته به یاد داشته باشید دو مورد قانونی در مورد ایده های وجود دارد، که ایده ی شما آن ها را نداشته باشد اصلا ایده نیست:
- تکراری نباشد (دست کم در بازار کشور تا بحال راه اندازی نشده باشد یا اگر شده است شما توانایی رقابت با آن را داشته باشید)
- توجیه کامل اقتصادی داشته باشد (ایده ای که به پول منجر نشود صرفاً بدرد این میخورد که روی
چه کسی به ایده من بها میدهد؟
سوال فوق سوال خیلی جالبیه چون معمولاً کسی یک ایده رو بیان میکنه، اما نمیدونه چطور باید اون رو به بازار ارائه بده. در این راه دشوار در مملکت تعابیری لحاظ شده که به روند پیاده سازی ایده شما کمک میکند. این ارگان دولتی مرکز رشد فناوری ها نام دارد.
حال ببینیم چطور میتوان از امکانات مراکز رشد استفاده کرد.
معرفی مراکز رشد واحد های فناور
مراکز رشد، از یک ایده اروپایی گرفته شده و با کمال تعجب به خوبی در ایران پیاده شده است. در اصل مراکز رشد ساختمان هایی در دانشگاه ها را در اختیار میگیرند و هر دانشگاهی باید یک مرکز رشد داشته باشد.
در مرکز رشد هر شخصی (چه دانشجو چه غیره دانشجو) میتواند ایده خود ار بیان کند و در صورتی که بتواند از داوری با موفقیت عبور کند، وارد شرکت های تحت حمایت مرکز رشد شود.
به دو صروت میتوان در رشد شرکت کرد و ایده خود را ثبت کرد:
- به صورت هسته فناور
- به صورت شرکت فناور
در صورتی که شما صرفاً یک تیم استارت آپی هستید هنوز ایده ای ثبت نکرده اید، میتوانید به عنوان یک هسته فناور (پس از داوری) تحت حمایت رشد در بیایید. مدت زمانی که شما تحت پوشش مرکز رشد هستید یک سال است و باید پنج درصد از درآمد خالص شرکت را به صورت سالیانه به حساب مرکز رشد واریز نمایید.
در صورتی که شرکت ثبت شده ای دارید یا هسته ای هستید که تبدیل به شرکت شده اید میتوانید تبدیل به شرکت فناور (پس از داوری) شوید. البته شرکت فناور باید ده درصد از درآمد خالص خود را به صورت سالانه به حساب مرکز واریز کند.
تنها کافیست دانشگاه مد نظر خود را را با لفظ مرکز رشد در گوگل جستوجو کنید و فرم های مربوط به رشد مقدماتی (هسته فناور) یا رشد پیشرفته (شرکت فناور) را دریافت و تکمیل کنید و اقدام به شرکت در رشد کنید.
داوری در مراکز رشد به چه شکل است؟
اگر بصورت حضوری به مراکز رشد مراجعه کنید، مسولان مراکز رشد قبل از دریافت فرم از شما میتوانند به شما مشاوره بسیار مناسبی در مورد چالش های موضوع شما (ایده شما) به شما بدهند تا داوری شما حتما قبول شوند.
اما مهم ترین نکته ای که باید در ایده های شما لحاظ شود به عنوان تجربه کسی که سه سال در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان حضور داشته به شرح ذیل است:
- توجیه اقصادی ایده
- توجیه نوآورانه بودن ایده
ایده یا محصول شما حتماً باید جدید باشد یعنی از قبل تولید نشده باشد. بنابراین اگر ایده ای دارید که مشابه داخلی دارد، داور ایده شما را رد میکند! همچنین اگر ایده جدید باشد و توجیه اقتصادی مناسبی نداشته باشد هرکز مورد موافقت داوری قرار نمیگرد!
مزایای شرکت در مراکز رشد واحد های فناوری
سوال اصلی اینه چرا من به عنوان یک شرکت نوپا باید به مراکز رشد مراجعه کنم عضوی از این خانواده بشم؟
- بازدید از شرکت شما توسط مدیران کسب و کار های دولتی و خصوصی مهم و بزرگ
- با هزینه ای معقول دفتری در مرکز رشد به هسته یا شرکت فناور داده میشود
- تسهیل در روند تبدیل شرکت فناور به شرکت خلاق یا شرکت دانش بنیان
- ایجاد ارتباط با اقشار رده بالای جامعه برای کسب مشاوره در زمینه کاری
- دریافت وام (با بهره پایین) یا تسهیلات بلاعوض به عنوان نمونه سازی
- شرکت در نمایشگاه های مختلف با هزینه مرکز رشد
- شرکت در مجامع بین الملل
دیدیم که مزایای شرکت در مراکز رشد بدون شک ارزش پرداخت پنج الی ده درصد درآمد خالص را دارد. بنابراین ما در نظر میگیریم شما تمامی این فرآیند ها را تا وارد شدن به رشد گذرانده اید. حال راجب مدل کسب و کار شما برای دسترسی به درآمد بهتر و موفقیت صحبت میکنیم.
مدل های کسب و کار
اگر شما مهندس نرم افزار هستید قطعاً درس هایی از قبیل تحلیل و طراحی سیستم ها یا مهندسی نرم افزار را گذرانده اید. یکی از مهم ترین نکته در کسب و کار شما این است اگر یک مدل کسب و کار نداشته باشید قطعاً (بی برو برگشت) شما شکست میخورید.
در اینجا به بررسی چند مدل کسب و کار معروف و بدرد بخور برای بازار ایران میپردازیم.
انواع مدل های کسب و کار
مدل های کسب و کار زیادی وجود دارند اما فقط تعداد معدودی از آن ها آزموده شده و مفید هستند. این مدل ها عبارتند از:
- امتیاز فروش
- پلتفرم چندوجهی
- ماشین پول نقد
- فریمیوم
- اشتراکی
- نظیر به نظیر
- درآمد پنهان
- تیغ و دسته تیغ
- تیغ و دسته تیغ برعکس
- فروش مستقیم
- بازاریابی مستقیم
- مشاوره
- بر پایه آژانس
- محتوای تولید شده توسط کاربران
- آموزش آنلاین
- اخبار فوری
- چند برندی
- تجارت الکترونیک
- دراپ شیپینگ
- مجوزه داده ای
مدل کسب و کار امتیاز فروش (Franchise Business Model)
یکی از بهترین گزینه‌های گسترش یک شرکت، مدل کسب و کار امتیاز فروش یا مدل فرانشیز است؛ در این مدل کسب و کار، یک شرکت برای اینکه تعداد شعب خود را افزایش دهد، امتیاز نام (برند) تجاری و حق تجارت خود را، به افراد مختلف می‌فروشد تا تحت نام آن شرکت، شعبه‌ای تأسیس کرده و به فعالیت اقتصادی بپردازند. شایان ذکر است که در این مدل کسب و کار، مالکیت معنوی و حقوقی برند تجاری برای شرکت اصلی باقی می‌ماند اما بخشی از سود حاصل از اجازه‌ی استفاده‌ی افراد دیگر از برند خود را دریافت میکند. بگذارید با مثالی این موضوع را برای شما بازتر کنیم؛ فرض کنید که شما میخواهید یک بستنی فروشی، تحت نام یکی از برندهای بزرگ تولید بستنی در شهر خود تأسیس کنید؛ برای این کار لازم است با شرکت مورد نظر ارتباط برقرار کنید، پیش‌نیازهای آن‌ها را برای تأسیس یک شعبه از برندشان آماده کنید و سپس با عقد قراردادی، از نام تجاری آن‌ها استفاده کرده و به کسب درآمد و پرداخت حق امتیاز بپردازید.
یکی از معروف‌ترین و موفق‌ترین نمونه‌های مدل کسب و کارِ امتیاز فروش، برند مک‌دونالد میباشد؛ طبق آماری که خود این برند منتشر کرده، در حدود 93 درصد از شعب این برند در کشورهای مختلف، از طریق فروش حق استفاده از نام تجاری این شرکت، به‌دست آمده‌اند.
مدل کسب و کار ماشین پول نقد (Cash Machine Business Model)
اساس عملکرد این مدل کسب و کار بر پایه‌ی این است که یک شرکت چقدر سریع میتواند با دریافت پول نقد، آن را تبدیل به محصول یا خدمات کرده و سپس دوباره به پول مبدل کند. این مدل کسب و کار، بیشتر توسط شرکت‌هایی که حاشیه سود کمی دارند یا شرکت‌هایی که انبار کالایی متنوعی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. به‌عنوان مثال شرکت دیجی‌کالا از این مدل کسب و کار، پیروی میکند؛ پولی را از سرمایه‌گذاران دریافت کرده، آن را به کالا تبدیل میکند و سپس کالا را به افراد مختلف می‌فروشد و پول اولیه به همراه سود فروش، به شرکت برمی‌گردد. حتی در این مدل شما میتوانید کالا و زنجیره‌ی فروش خود را از فروشندگان دیگر تأمین کنید. از نمونه‌های موفق خارجی این مدل کسب و کار میتوان به: آمازون، علی‌بابا، اپل، سامسونگ و… اشاره کرد.
مدل کسب و کار فریمیوم (Freemium Business Model)
فریمیوم ترکیبی از خدمات رایگان و پولی میباشد و بیشتر توسط شرکت‌های فناوری در حوزه‌ی نرم‌افزار، به‌عنوان سرویس SaaS استفاده می‌گردد. در این مدل کسب و کار، در ابتدا برای رشد کسب و کار و جذب مشتریان بیشتر، نسخه‌های رایگان و لایت (Lite) را برای مدتی محدود با ویژگی‌های محدود برای کاربران عرضه میکنید و سپس برای استفاده از ویژگی‌های بیشتر و مدت‌زمان استفاده‌ی اضافه‌تر، گزینه‌ی ارتقا به نسخه‌ی حرفه‌ای، آن هم با پرداخت هزینه، به مشتری پیشنهاد می‌دهید. از مثال‌های موفق این مدل از کسب و کار میتوان به: زوم (Zoom)، دراپ‌باکس (DropBox)، اورنوت (Evernote) و… اشاره کرد.
مدل کسب و کار اشتراکی (Subscription Busniess Model)
این مدل به مشتری این امکان را میدهد که با پرداخت حق اشتراک به‌صورت ماهیانه یا سالانه، از خدمات و سرویس‌های شما استفاده کند؛ برای اینکه مدل کسب و کار اشتراکی شما به موفقیت برسد، باید ارزش‌های پیشنهادی و سرویس‌های خود را بهبود ببخشید تا کاربران باز هم تهیه‌ی اشتراک از شما را نسبت به رقبا ترجیح بدهند. از دیگر امکانات مدل اشتراکی این است که شما میتوانید پکیج‌ها و اشتراک‌های متنوعی را برای دسته‌های مختلفی از کاربران ارائه کنید تا آن‌ها با توجه به نیازشان، آن‌ها را انتخاب و خریداری کنند. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که مدل کسب و کار اشتراکی، برای وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های مبتنی بر تولید محتوا مناسب‌تر هستند و مثال‌های متنوعی از این مدل کسب و کار وجود دارد که اکثر آن‌ها مرتبط با پلتفرم‌های مجازی هستند؛ شرکت‌هایی مانند فیلمو، نت‌فیلم، نتفلیکس، آمازون پرایم، دیزنی‌پلاس و… را میتوان از جمله موفق‌ترین شرکت‌هایی دانست که از این مدل کسب و کار استفاده کرده و می‌کنند.
مدل کسب و کار نظیر به نظیر (Peer-To-Peer Business Model)
طبق مدل کسب و کار نظیر به نظیر یا (همتا به همتا)، یک شرکت به‌عنوان واسطه بین دو طرف (متقاضی و عرضه‌کننده) واسطه‌گری میکند و برای هر دوی آن‌ها ارزش پیشنهادی ایجاد می‌نماید؛ لازم به ذکر است که این مدل از کسب و کار، با رابطه‌ی معمولی بین مصرف‌کننده و عرضه‌کننده فرق دارد و شما در این مدل از کسب و کار از طریق دریافت کمسیون، کسب درآمد میکنید. برخی از شرکت‌هایی که با این مدل کسب و کار، فعالیت می‌کنند عبارت‌اند از: اوبر، اسنپ، تپسی، کارلنسر و…
نکته: یک شرکت ممکن است انواع مدلهای کسب و کار مختلفی داشته باشد؛ برای همین ممکن است در مثال‌هایی که برای هر نوع مدل کسب و کار می‌زنیم، نام یک شرکت خاص را در مدلهای مختلف مشاهده کنید.
مدل کسب و کار درآمد پنهان (Hidden Revenue Business Model)
این مدل به یک سیستم تولید درآمد پنهان اشاره دارد که در آن کاربران مجبور نیستند برای استفاده از خدماتی که ارائه‌شده پولی پرداخت کنند، اما شرکتی که سرویس رایگان را به کاربران خود ارائه میدهد، جریان‌های درآمدی خود را از منابع و روش‌های دیگری تأمین می‌نماید. مثال واضح و علنی، موتور جستجوی گوگل میباشد؛ کاربران برای استفاده از موتور جستجوی گوگل پولی پرداخت نمی‌کنند اما گوگل از طریق هزینه‌ی تبلیغاتی که توسط مشاغل و کسب و کارهای مختلف برای پیشنهاد کلمات کلیدی خرج میشود، کسب درآمد میکند. از دیگر شرکت‌های موفقی که از طریق این مدل کسب درآمد می‌کنند میتوان به: فیسبوک، توئیتر، اینستاگرام و… اشاره کرد.
مدل کسب و کار تیغ و دسته تیغ (Razor And Blade Business Model)
برای استفاده از مدل تیغ و دسته‌ی تیغ، شما در ابتدا یک کالا با قیمت پایین (دسته‌ی تیغ) و سپس یک کالا با قیمت و سود بیشتر (تیغ) به فروش می‌رسانید. اما یعنی چه؟ فرض کنید شما یک دسته‌ی تیغ می‌خرید که قابلیت تعویض تیغ برای آن موجود است؛ زمانی‌که تیغ کند شد، شما دسته‌ی تیغ را پیش خود نگه می‌دارید و فقط تیغ درون آن را عوض میکنید، که این تعویض تیغ، خرجی مداوم و مستمر برای شما محسوب میشود. در مثالی دیگر فرض کنید که پرینتر دارید که دارای کارتریج قابل تعویض باشد؛ این تعویض کارتریج یا شارژ کارتریج، مانند همان تیغ می‌ماند که به‌صورت مستمر باید برای آن هزینه کنید.
شایان ذکر است که این مدل کسب و کار، برای محصولاتی که نیاز به خرید مداوم دارند، بسیار مدل معقول و سوددهی میباشد؛ شرکت‌های بزرگی که از این مدل کسب درآمد می‌کنند عبارت‌اند از: ایکس‌باکس، سونی (پلی‌استیشن)، نینتندو (تولیدکننده بازی‌های ویدئویی)، شرکت اچ‌پی (چاپگر) و….
مدل کسب و کار تیغ و دسته تیغ برعکس (Reverse Razor And Blade Business Model)
در این مدل، شما مشتریان را با خرید یک محصول گران (تیغ)، تشویق میکنید که محصولات ارزان‌تر (دسته تیغ) بخرند. به بیان دیگر در این مدل، شما به‌عنوان یک شرکت، اول سعی میکنید محصول ممتاز و گران خود (تیغ) را به مشتریان بفروشید، و سپس در دراز مدت با فروش اقلام جانبی ارزان‌تر از محصول اصلی (دسته‌ی تیغ) سود کلانی به جیب بزنید. یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌هایی که بر اساس این مدل کسب و کار فعالیت میکند، شرکت اپل است؛ این شرکت قیمت معقولی برای استفاده از اپ‌استور، آیتونز، برنامه‌ها، دیدن فیلم‌ها و… ارائه کرده است، اما روی محصولات اصلی و ممتاز خود (مانند گوشی، تبلت، لپ‌تاپ و..) قیمت بالایی اعمال میکند.
مدل کسب و کار فروش مستقیم (Direct Sales Business Model)
یکی از قدیمی‌ترین مدلهای کسب و کار، مدل فروش مستقیم است؛ در مدل فروش مستقیم، شما محصولات یا خدمات را به‌صورت مستقیم به مشتریان نهایی – طی یک گفتگو شخصی یا عمومی – به فروش می‌رسانید؛ برای اینکه بهترین سود را از مدل فروش مستقیم ببرید، باید فروشندگان ماهری داشته باشید تا با کمک فن بیان و تکنیک‌های مذاکره، بتوانند مشتری را مجاب کنند که محصول شما را خریداری نماید، و به ازای فروش محصولات، به فروشندگان خود درصدی از سود را اختصاص می‌دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ارتباط گیری با مشتریان برای فروش مستقیم، میتوانید به مقاله «فن بیان با مشتری – آموزش تکنیک های فن بیان برای افزایش فروش» مراجعه نمایید.
مدل کسب و کار بازاریابی وابسته (Affiliate Marketing Business Model)
همان طور که از اسمش پیداست، این کسب و کار وابسته به بقیه‌ی کسب و کارها میباشد؛ در این مدل کسب و کار، شرکت‌ها از طریق انتشار محتوا، بررسی و توصیه‌ی محصولات یا خدمات شرکت‌ها و کسب و کارهای دیگر، درآمد کسب می‌کنند. مدل بازاریابی وابسته، بیشتر برای وب‌سایت‌ها و فروشگاه‌های آنلاین کاربرد دارد. برای مثال شما به‌عنوان صاحب وب‌سایت یا فروشگاه آنلاین، محصولات و خدمات کسب و کارهای دیگر را در وب‌سایت خود قرار داده و به مشتری معرفی میکنید؛ سپس مشتری از طریق شما محصولات یا خدمات را دریافت میکند و شما به‌عنوان واسطه، سودی را از شرکای وابسته‌ی خود دریافت میکنید. در ایران می‌توانیم وب‌سایت ترب و دیجی‌کالا (فروش از طریق دیجی‌کالا، تأمین کالا از طریق فروشنده‌های کوچک‌تر) اشاره کنیم، که با قرار دادن محصولات کسب و کارهای کوچک‌تر در وب‌سایت خود، آن‌ها را به فروش رسانده و درصدی را برای خود بر‌می‌دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، میتوانید به مقاله «افیلیت مارکتینگ یا بازاریابی مشارکتی چیست؟ | افزایش فروش و کسب درآمد (+ فیلم آموزش رایگان)» مراجعه کنید.
مدل کسب و کار مشاوره (Consulting Business Model)
شرکت‌های مختلفی وجود دارند که در زمینه‌های مختلف، افراد مجرب و واجد شرایط را استخدام می‌کنند و سپس مشتریانی که برای انجام پروژه‌های خود، نیاز به مشاوره دارند، از این افراد استفاده می‌نمایند؛ به بیان دیگر شما افراد کاربلد و با تجربه را به‌عنوان مشاور و راهنما، سرِ پروژه‌های مختلف می‌فرستید و به‌عبارتی، نیروی کار حرفه‌ای خود را در قالب مشاور، اجاره می‌دهید. هزینه‌ی استفاده از مشاوران یا درصدی از سود نهایی پروژه است، یا بر اساس میزان ساعتی است که به‌عنوان مشاور، خدمات ارائه داده‌اند.
مدل کسب و کار بر پایه آژانس (Agency-Based Business Model)
تصور کنید، شرکتی دارید و میخواهید کاری را انجام بدهید، اما دانش یا امکانات کافی برای این کار را ندارید و برای همین مجبور میشوید تا کار را به شرکتی دیگر که در آن زمینه تخصص دارد، بسپارید؛ شرکت‌هایی که پروژه‌های شرکت‌های دیگر را انجام می‌دهند، از مدل کسب و کار آژانس استفاده می‌کنند. آژانس‌های تخصصی متنوعی وجود دارد، مانند آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ، روابط عمومی، توسعه‌ی وب، طراحی و معماری، برندسازی، تبلیغات رسانه‌ای، ریپورتاژ، خبری و… که کارهای تخصصی شرکت‌ها و کسب و کارهای دیگر را انجام می‌دهند. شایان ذکر است که معمولاً این نوع از کسب و کارها، به‌صورت پروژه‌ای، هزینه دریافت می‌کنند؛ مثلاً می‌گویند برای ساخت یک وب‌سایت از شما X میلیون تومان میگیریم. از جمله نمونه‌های موفق داخلی برای این مدل از کسب و کار میتوان به کاپریلا (در زمینه ارائه خدمات مربوط به تبلیغات کلیکی هوشمند) و نشریلا (در زمینه نگارش و انتشار ریپورتاژ) اشاره کرد.
مدل کسب و کار مبتنی بر محتوای تولید شده توسط کاربران (User-Generated Content Business Model)
مدل کسب و کار UGC نسبت به سایر انواع مدلهای کسب و کار، مدل جدیدتری محسوب میشود و همچنان نیز در حال رشد است؛ در این مدل از کسب و کار، شما به کاربران اجازه می‌دهید تا محتوای باکیفیت را در هر زمینه‌ای که علاقه دارند، به‌صورت رایگان در وب‌سایت شما منتشر کنند. مدل تولید محتوا توسط کاربران، طیف گسترده‌ای از انواع مختلف محتوا مانند: مقاله، وبلاگ، ویدیو، پادکست، تصویر و هر نوع محتوای دیگری که توسط کاربران تولید میشود، تغذیه میکند؛ این محتواهای تولید شده نیز در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های آنلاین قابل دسترس هستند. اما ایجاد این پلتفرم‌های رایگان، چه سودی برای سازندگان آن‌ها دارد؟ شرکت‌های ارائه دهنده‌ی این سرویس‌ها با جمع‌آوری محتوای تولید شده توسط کاربران، آن‌ها را به برندهای مختلفی می‌فروشند تا بتوانند از ایده‌ها و محتوای مصرف‌کنندگان، برای تبلیغ برند خود استفاده کنند. سرویس‌های معروف و محبوب که از این مدل کسب و کار پیروی می‌کنند عبارت‌اند از: یوتیوب (YouTube)، یلپ (Yelp)، ردیت (Reddit)، آپارات (Aparat) و… .
مدل کسب و کار آموزش آنلاین (Online Educational Business Model)
آموزش آنلاین با هدف قرار دادن صنعت آموزش، برای افراد حاضر در این صنعت (معلمان، استادان، دانش‌آموزان، دانشجویان و…) امکان اشتراک یا دسترسی به منابع آموزشی از راه دور، آن هم با پرداخت هزینه‌ای کمتر از آموزش حضوری را فراهم میکند. برای ایجاد کسب و کاری بر اساس مدل آموزش آنلاین، میتوانید آن را ترکیبی از فریمیوم، پرداخت دوره‌ای هزینه‌ها و حتی مدل مبتنی بر خرید اشتراک، بنا کنید. یکی از بهترین نمونه‌های داخلی موفق در این مدل از کسب و کار، «فرادرس» است که با شعار «دانش در دسترس همه، همیشه و همه جا» با قدرت به فعالیت خود در صنعت آموزش – آن هم به‌صورت آنلاین – ادامه میدهد.
مدل کسب و کار اخبار فوری (Instant News Business Model)
از اسمش پیداست، خبر فوری! در این مدل کسب و کار شما باید بستری را فراهم کنید، تا اخبار به سریع‌ترین شکل ممکن در آن منتشر شود؛ بدون هیچ واسطه‌ای. شرکت‌ها و وب‌سایت‌هایی که از مدل اخبار فوری برای کسب و کار خود استفاده می‌کنند، کانال‌های باز و قابل اعتمادی را ایجاد می‌کنند که کاربران میتوانند در سریع‌ترین زمان ممکن و به راحت‌ترین شکل، اخبار اولیه یا ثانویه را در آن‌ها منتشر نمایند. در طی سالیان اخیر، برخی از شبکه‌های اجتماعی به‌عنوان منابع اولیه‌ی اخبار فوری از رؤسای جمهور، مدیران شرکت‌های بزرگ و افراد معروف در زمینه‌های مختلف، تبدیل شده‌اند. بارزترین آن‌ها توییتر میباشد که کاربران در آن میتوانند هم خودشان اخبار را منتشر کنند، هم از طریق هشتگ‌ها، اخبار مد نظر خود را پیگیری نمایند و در سریع‌ترین زمان ممکن، به اخبار دست اول، دسترسی داشته باشند.
مدل کسب و کار چند برندی (Multi-Brand Business Model)
شرکت‌هایی که از مدل کسب و کار چند برندی استفاده می‌کنند، چند محصول مشابه یا غیرمشابه را تحت نام‌ها و برندهای فرعیِ دیگری تولید می‌کنند و در ظاهر با هم رقابت می‌نمایند؛ اما همه‌ی این برندها مربوط به یک شرکت مادر بوده و در هر صورت شرکت مادر سوددهی خواهد داشت. این مدل کسب و کار، معمولاً برای ساخت یک امپراطوری بزرگ تجاری استفاده میشود و راه‌اندازی این چنین امپراطوری، نیاز به توان مالی بالایی دارد. نمونه بیزینس‌های موفق و معروفی که برای این مدل از کسب و کار می‌توانیم برای شما بزنیم عبارت‌اند از: شرکت نستله (Nestle) و شرکت یونیلیور(Unilever).
مدل کسب و کار تجارت الکترونیک (E-Commerce Business Model)
تجارت الکترونیکی ساده‌ترین و در عین حال امیدوارکننده‌ترین مدل کسب و کار است؛ این مدل کسب و کار به خریداران و فروشندگان این اجازه را میدهد که با استفاده از یک پلتفرم آنلاین (فروشگاه آنلاین)، با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و هر کدام به اهداف خود برسند؛ فروشنده محصولات و خدمات خود را به فروش می‌رساند و خریداران نیز نیاز خود را بر طرف می‌کنند. شایان ذکر است که هر نوع فروشگاه آنلاین که می‌بینید، زیردسته‌ی این مدل کسب و کار قرار می‌گیرد؛ مانند: دیجی‌کالا، اسنپ‌فود، آل‌دیجیتال، علی‌بابا، فلایتو، آمازون و… .
مدل کسب و کار دراپ شیپینگ (Drop-Shipping Business Model)
دراپ شیپینگ؛ یک مدل تجاری مقرون‌به‌صرفه و همچنین نوین و جالب! تصور کنید صاحب کسب و کاری، با تأمین‌کنندگان یا فروشندگان بزرگ یا عمده‌فروش‌ها ارتباط برقرار میکند تا محصولاتش را به کمک آن‌ها به فروش برساند. زمانی که سفارشی در وب‌سایتِ صاحب کسب و کار ثبت میشود، فروشندگان بزرگ یا عمده‌فروش‌ها، محصولات را مستقیماً از صاحب کسب و کار میگیرند و به مشتری ارسال می‌نمایند؛ در این حالت، صاحب کسب و کار نیازی به نگه‌داشتن موجودی ندارد و از شخص ثالث برای مدیریت تمام نیازهای حمل و نقل و تدارکات استفاده می‌نماید.
مدل کسب و کار مجوزه داده ای (Data Licensing Business Model)
در این دنیای مدرن، به‌ویژه در بخش فناوری، تجارت داده یا همان اطلاعات، معنای جدیدی پیدا کرده است و داده‌ها بخشی حیاتی در فناوری وب و دنیای آنلاین به حساب می‌آیند؛ به همین منظور، بسیاری از شرکت‌های بزرگ از طریق فروش اطلاعات و داده‌های خود به سازمان‌های مختلف، کسب درآمد می‌کنند و یا برای اینکه سرویس جدیدی را راه‌اندازی نمایند، شروع می‌کنند به خرید اطلاعات و رفتارهای جمعی کاربران در فضای مجازی.
